Oost-Berlijn, november 1989
De Todesstreifen, de dodelijke ‘veiligheidszone’ langs de DDR -grens, liep vlak langs mijn huis annex FD-kantoor in Frohnau, een uithoek van Berlijn met een grillig grensverloop waar vier decennialang, tot november 1989, het noorden, oosten en westen Oost was en het zuiden het Westen.
In de jaren dat we er woonden, was de Muur al een decennium verdwenen, maar de Todesstreifen aan de rand van de bebouwing lag er nog zo herkenbaar bij, dat het niet veel fantasie kostte om de Muur en de wachttorens voor te stellen. De zone, zo’n 100 meter breed, was intussen wel al wat begroeid. Tussen het struikgewas liep een aftakelend, geasfalteerd pad, destijds voor de Vopo’s om te patrouilleren, nu ideaal om te fietsen of om tussen twee verhalen door even te wandelen.
Voor een Duitslandcorrespondent is het veel handiger om in het centrum van de stad te wonen. Hoe dichter bij het Bundeskanzleramt, hoe beter. Maar misschien was het de luidruchtige confrontatie met de tweedeling die iedereen er nog vers in het geheugen had, die deze correspondent naar de uithoek van de stad trok. In elk deel van Berlijn was die confrontatie er wel, en nog meer met herinneringen uit de Tweede Wereldoorlog. Maar Frohnau, dat van 1945 tot 3 oktober 1990 in de Franse bezettingszone lag, was een van de bijzondere hoekjes.
Zo was er de Entenschnabel, een doodlopende straat die op het grondgebied van de DDR lag, maar die diep in deze wijk van West-Berlijn doordrong. Ook om deze straat liep een muur, met een smalle Todesstreifen. Een herdenkingsplaat en een stukje Muur staan er nog altijd in de buurt, met iets verderop ook een monument ter nagedachtenis van een neergeschoten DDR-vluchteling. Ik kwam er elke dag langs, op weg naar de Kita, het stadscentrum of een Russisch bakkertje in Brandenburg, aan de andere kant van de vroegere Todesstreifen.
©Frank Gersdorf – FD
En ja, bij praatjes met buurtgenoten kwamen al snel de verhalen van destijds. Over de kogels die je ’s nachts voorbij kon horen suizen, bijvoorbeeld. Nee, voor het FD heb ik die anekdotes nooit rechtstreeks kunnen gebruiken. Maar om Duitsland te begrijpen, hielp het wel.
FD-collega Maurits Kuypers is al jaren correspondent in Berlijn. Hij fietste in 2009 langs het traject waar vroeger de Muur lag, in de stad en op de grens met Brandenburg. ‘Ik heb toen de hele 155 kilometer gereden, en een stuk meer als je alle extra tochtjes van de Muur weg erbij optelt’, zegt Maurits. Vrijdagmiddag reed hij een klein stuk van de route opnieuw, van Johannisthal in Treptow tot de Bornholmer Straße, waar grenswachten op 9 november 1989 om een minuut voor half twaalf de slagbomen weghaalden.
Frank Gersdorf
Dit verhaal werd op 10 november 2014 geplaatst op het blog van Frank Gersdorf op de website van het Financieel Dagblad. © Financieel Dagblad, 2014